DEZENFEKSİYON: Cansız maddeler üzerinde bulunan patojen mikroorganizmaların yok edilmesi işlemidir. Bu işlem bakteri sporlarına etkisizdir. Dezenfeksiyon için fiziksel veya kimyasal yöntemler kullanılır. Dezenfeksiyon işleminin başarılı olup olmamasında, MİKROBİYAL KONTAMİNASYONUN türü ve miktarı, sıcaklık, PH, kullanılan kimyasalın KONSANTRASYONU önemli rol oynar.
DEKONTAMİNASYON: Cansız maddelerden patojen mikroorganizmaların uzaklaştırılması işlemidir.
KLOR İÇEREN BİLEŞİKLER : Serbest klor su ile reaksiyona girerek HOCI (HİPOKLORÖZ ASİT) ve HCI (HİDROKLORİK ASİT) oluşturur. Klorun avantajı ucuz oluşudur. Günümüzde Na, K ve Ca HİPOKLORİT toz halinde veya çözelti şeklinde kullanılır. Bu çözeltiler ALKALİZE edilmek suretiyle STABİL hale getirirler. Klor veren dezenfeksiyon maddelerinin daha etkili olabilmesi için ortamdaki gıda kalıntılarının tamamen çözündürülüp uzaklaştırılması gerekir. Yüzeylerin dezenfeksiyonu için uluslararası normlara uygun KONSANTRASYONLAR hazırlanır. İki dakika süre ile yapılacak yıkama ve daldırma yöntemi ile dezenfeksiyonda 200mg/kg serbest klor kullanılır. BAKTERİSİD etki mekanizmaları hücreyi oluşturan maddeleri okside etmeleri neticesinde olmaktadır. Bu gibi maddelerin olumsuz tarafları; Metaller için aşındırıcı olmaları, plastikler ile reaksiyona girmeleri ve en önemlisi organik maddeler ile geniş ölçüde bileşikler oluşturarak kendi etkilerini azaltmaları ya da yok etmeleridir. Uzun süre bekletmelerde HİPOKLORİTLER değişime uğrayarak etkilerini kaybederler.
İYOT İÇEREN BİLEŞİKLER : Etken madde ELEMENTEL İYOT, ANTİMİKROBİYEL etkiye sahiptir. Suda çözünürlüğü çok azdır. Dezenfektan etkisi daha geniş bir PH spektrumunda bulunur, yani asit ortamda da etkilidir. Buna karşı daha KOROZİF, TOKSİK ve zor çözünür olması dezavantajdır.
QUARTERNER AMONYUM BİLEŞİKLERİ (QAC): Aynı zamanda deterjan olan etkili bir dezenfektandır. BAKTERİSİD etkileri, bakteri hücresindeki proteinleri KAOGULE etmesinden ileri gelmektedir. İyi nüfus ettiklerinden gözenekli yüzeylerin dezenfeksiyonu için uygundur. Kullanma suyunun sertliği ve Fe+++ iyonlarının fazlalığı etkisini azaltır, yüksek sıcaklık ve alkali ortam ise arttırır. Bakterilerde rezistans oluşturabilir. Bu tür maddeler yüzeyleri bir ağ gibi sardıkları için, dezenfekte edilen yerlerin iyice durulanması gerekir. Deri ve metaller üzerine etkisi yoktur, kokusuzdur.
AMFOTER BİLEŞİKLER : Bunlara AMFOLİT sabunlar veya AMFOTENSİTLER de denir. Geniş öldürme spektrumuna sahiptir ve etkili oldukları PH 7,5 tir. BAKTERİSİD ve FUNGUSİD etkisi, hücre proteinleri KAOGULE edebilmesindendir. Protein, yağ ve fizyolojik sıvılardan etkilenmez. Metalde korozyon yapmaz, deriye zarar vermez ancak hafif koku bırakır. BAKTERİSİD özellikleri aynı QUARTERNER AMONYUM bileşikleri gibidir.
Bu maddeler gram pozitif ve gram negatif bakterilere karşı etkili olmasına karşın bazı olumsuz yanları da bulunmaktadır.
HİDROJEN PEROKSİT : Geniş öldürme spektrumuna sahiptir, kalıntı bırakmaz. Ayrıca düşük TOKSİSİTE özelliğinde olduğundan durulama gerektirmez. ASEPTİK dolum tesislerinde özellikle kullanılır. Ancak, kararsızdır ve bu nedenle çabuk bozulur. Peroksitler, dezenfektan etkilerini OKSİDASYON yolu ile gösterirler.
OZON : Aktif OKSİDAN bir maddedir. Sporlara ve virüslere karşı oldukça etkilidir. Bu etki klordan daha fazladır. Ozonun kötü bir kokuya sahip olması, yağlar üzerinde acılaşma etkeni olması ve insan sağlığını olumsuz yönde etkilemesi nedeniyle fazla kullanılmamaktadır.
Kuvvetli alkali bileşikler olan NaOH ve KOH gram negatif bakterilere ve virüslere karşı etkilidir. Etkileri yüksek sıcaklıkta artar. Mikroorganizmaların üzerindeki etkisi hücre duvarını ve zarını bozarak olmaktadır. Kuvvetli ALKALİLER, KOROZİF ve yakıcı etkileri nedeniyle sakıncalı olabilmektedirler. Ancak olumsuz etkileri ALKALİLERDEN daha azdır.
Bu amaçla daha çok etil alkol kullanılmaktadır. Alkol KONSANTRASYONU arttıkça BAKTERİSİD etki de artmaktadır. Ancak BAKTERİSİD etki, alkole belli oranda su ilave edildikten sonra ortaya çıkmaktadır. Mutlak alkol sadece MİKROBİOSTATİK etki yapmaktadır. EL dezenfeksiyonunda, antiseptik olarak %50-70 oranında sulandırılarak kullanılabilir.
Formaldehit, amino asit ve proteinlerle reaksiyon yapabilme ve oda sıcaklığında POLİMERİZE olmalarından dolayı dezenfeksiyon maddesi olarak kullanılmazlar.
Kuvvetli KOROZİF maddedir. %2’lik çözeltisi 5 dakika gibi kısa bir sürede FUNGUSİD etkisi yapar. Ancak keskin kokusu ve KOROZİF etkisinden dolayı kullanılmamaktadır.
Hem BAKTERİYOSTATİK hem de BAKTERİSİD etkiye sahiptirler. Hücre MEMBRANININ yarı geçirgen özelliğini bozarak etki gösterirler. Kullanım oranlarına göre değişiklik arz eden etki dereceleri sıcakta ve asit ortamda artar. Organik maddelerle kolayca İNAKTİVE olmazlar. Leke bırakması istenmeyen özelliklerinin başında gelir.